W „Malowanym Ptaku” Kosińskiego żydowskiemu dziecku przyszło żyć w Polsce pod niemiecką okupacją. Mając wyraźnie semickie rysy zdradzające jego pochodzenie, chłopiec musiał ukrywać się przed okupantem. Niestety zagrożenie dla zaszczutego dziecka stanowili też polscy chłopi. Chłopiec w pierwszych tygodniach II wojny światowej trafia do zapadłej wioski na kresach wschodnich i ściąga na siebie prześladowania prymitywnych, zabobonnych chłopów. Bity i torturowany tuła się po okolicznych lasach i wsiach, będąc świadkiem wciąż nowych okrucieństw i zbrodni. Los stawia na jego drodze pijaków, u których mieszka i jest tam zmuszany do ciężkich robót, kobietę, która wykorzystuje go seksualnie i innych ludzi podobnego pokroju. Chłopiec w „Malowanym ptaku” miota się między różnymi racjami życia. Raz myśli, że wiara w Boga i modlitwy dają siłę i bogactwo. Innym razem myśli, że to szatan jest sprawcą siły życiowej człowieka, kiedy indziej dowiaduje się o Stalinie – opiekuńczym ojcu. Sam nie jest w stanie ocenić, która ideologia jest dobra W końcu wszystkie te ideały podupadają. Chłopiec nie wie, co jest najważniejsze, gubi się w zamęcie życia.
By przetrwać musiał dostosować się do nieludzkiej faszystowskiej rzeczywistości, przyzwyczaić do bólu, cierpienia i głodu. Dziecko niejednokrotnie jest przerażone, bliskie śmierci. Widzi rzeczy, od których dorosły odwróciłby wzrok, lecz nie ma wyjścia. Z ludźmi związane jest zło, ale i nadzieja chwilowego dachu nad głową. Początkowa tęsknota za rodzicami przeradza się w niechęć do nich. Po przeżyciach, jakich doznał, stali mu się niepotrzebni. Nie pomogli mu, gdy tego potrzebował, nie chce ich także teraz. Chłopiec stał się przez to psychicznie dojrzały, nie czuje miłości i przywiązania do rodziców. Wojna zniszczyła także jego osobowość, zmuszając do udziału w okrutnych wydarzeniach. Postać chłopca nacechowana jest dramatyzmem a ponieważ to on jest narratorem i opisuje w sposób prosty co przeżył wzmaga się uczucie współczucia u czytelnika.