„Janko Muzykant” – chłopiec utalentowany, ale biedny, który nie miał możliwości zdobycia wykształcenia i zawodu. Narażony na ciągłe upokorzenia i cierpienie, walczył z przeciwnościami świata. Dziecięca wrażliwość i delikatność były w pozytywizmie zestawiane z brutalnością i złem dorosłych. Bezbronne dziecko stało zwykle na przegranej pozycji w konfrontacji z wszechmocnym dorosłym. Bohater noweli Sienkiewicza nie tylko nie potrafił obronić się przed wójtem, ale i przed ciosami Stacha. Ostatecznie umarł w objęciach matki, pytając, czy w niebie Pan Bóg da mu skrzypce. Pozytywistyczne utwory przepełnione są smutkiem i poczuciem bezradności wobec zła. Tragiczne losy dzieci ukazują przepaść między bogatą arystokracją a biednymi chłopami i najuboższymi mieszczanami. Było to zgodne z założeniem utylitaryzmu. Nowela miała ukazać problemy społeczeństwa, którego przyszłością są dzieci